Miriam van der Have is een pionier op het gebied van intersekserechten: “We waren onzichtbaar en stemloos”

Miriam van der Have (1958) is een pionier op het gebied van intersekserechten in Nederland. Als oprichter van het Nederlands Netwerk Intersekse/DSD (NNID) zorgde ze voor zichtbaarheid en erkenning van intersekse personen, in binnen- en buitenland. 

Intersekse gaat over de ervaring van mensen die geboren zijn met een lichaam dat niet volledig past binnen het maatschappelijke beeld van ‘man’ of ‘vrouw’. Het is een lichamelijke variatie, geen aandoening, maar wordt nog vaak onterecht als medisch probleem gezien, met ingrijpende gevolgen voor de mensen om wie het gaat. Van der Have weet uit eigen ervaring wat het betekent om als intersekse persoon op te groeien. Pas op haar negentiende hoorde ze van een arts dat ze intersekse is – iets wat haar omgeving al jaren wist, maar voor haar verborgen hield. “Door die geheimhouding heb ik veel schaamte gevoeld”, vertelde ze later.

keerpunt

In 2003 doorbrak ze dat zwijgen door openlijk over haar ervaring te vertellen in het tv-programma Vinger aan de Pols. De uitzending trok 890.000 kijkers en betekende een keerpunt in de zichtbaarheid van intersekse personen. Miriam stelde daarin: “We hebben geen ongenoegen met ons lichaam, we hebben verwarring met ons lichaam.” 

In 2013 richtte Miriam van der Have met een aantal vriendinnen het NNID op: de eerste niet-medische organisatie in Nederland die zich volledig inzet voor interseksebelangen. NNID benadrukt dat intersekse onderdeel is van seksediversiteit. Zolang de samenleving vasthoudt aan een strikte tweedeling tussen man en vrouw, blijft ‘intersekse’ een label voor wie daarbuiten valt. Van der Have: “Niet alleen gender is een sociale constructie, geslacht ook.” 

ongewild ingrijpen

Het NNID zet zich ook in voor de demedicalisering van intersekse personen. Decennialang was het gebruikelijk om kinderen met zichtbare variaties zonder toestemming te opereren om hen binnen het binaire systeem te laten passen, en nog altijd is dat niet verboden. Ook werd zowel ouders als kinderen lange tijd nadrukkelijk opgedragen de intersekse conditie geheim te houden. Van der Have: “Het gevolg van die benadering was dat niemand er openlijk over durfde te praten. We waren onzichtbaar en stemloos.” Dit leidde ertoe dat veel intersekse personen het gevoel hadden een zwaar geheim met zich mee te dragen, wat hun mentale gezondheid vaak ernstig schaadde en schaadt. NNID plaatst intersekse zijn daarom binnen een mensenrechtenkader en pleit voor uitstel van medische ingrepen tot de betrokkene zelf kan beslissen. Het recht op zelfbeschikking – leven zonder dwang tot aanpassing – staat daarbij centraal. 

lid van de familie 

Hoewel intersekse geen genderidentiteit of seksuele voorkeur is, voelt NNID zich verwant met lhbtiqa+ personen. “Ze raken allemaal aan hoe we naar man en vrouw kijken”, aldus Van der Have. Dit jaar vaart er voor het eerst een intersekseboot mee tijdens de Canal Parade in Amsterdam. Naast haar rol als directeur van NNID is Van der Have medeoprichter en voormalig covoorzitter van Organisation Intersex International Europe (OII Europe). Van 2016 tot 2019 was zij bestuurslid van ILGA World, waar zij het Intersex Secretariat leidde. Voor haar inzet voor intersekse- en mensenrechten kreeg Van der Have meerdere onderscheidingen, waaronder de Bob Angelo Penning (2017) en een benoeming tot Ridder in de Orde van Oranje-Nassau (2022). 

beluister ook ons interview met miriam: