Winq-columnist Bo Hanna bleef onder de radar in Indonesië

Bo Hanna bezocht Jakarta. “In een land waar je veilig queer kunt zijn, kan de stemming wel degelijk omslaan: kijk maar naar Indonesië.”

Het is maandagmiddag als ik arriveer in Jakarta, de Indonesische hoofdstad, waar ik op uitnodiging van een stichting een uitwisselingsprogramma bijwoon voor journalisten. Een jaar eerder was ik met vrienden op Bali, een totaal andere wereld. Op dat eiland, overwegend hindoeïstisch, voelde ik me vrij en stond ik niet stil bij mijn seksualiteit. De situatie op Java had ik daarom ietwat onderschat. Ik voel me er al snel the only gay in town.

In korte tijd is Indonesië, een enorm land met veel verschillende culturen en religies, veranderd van een land waar de lhbtiqa+-gemeenschap relatief vrij kon leven in een plek waar onderdrukking en angst de norm zijn. Vooral door de toenemende invloed van radicaalislamitische groeperingen. In sommige regio’s, zoals Atjeh, gelden sinds 2014 strenge wetten die homoseksualiteit expliciet strafbaar stellen en bestraffen met stokslagen. In Jakarta is de situatie minder extreem: homoseksualiteit is er formeel niet verboden, maar de gemeenschap wordt steeds verder naar de marge gedwongen. 

Zo bleek ook uit gesprekken die ik erover voerde. Terwijl ik op een avond terugliep naar mijn hotel, fluisterde een jongen op straat: “Massage, massage?” Toen ik voorzichtig liet doorschemeren dat ik gay ben, keek hij nerveus om zich heen. “Ik ben een moneyboy,” zei hij zachtjes. Op mijn vraag of er plekken waren om andere homomannen te ontmoeten, antwoordde hij: “Je moet een hint hebben om de juiste plekken te vinden.” Uiteindelijk gaf hij me de naam van een locatie waar hij wist dat zijn vrienden waren.

De plek was zo willekeurig dat ik er nooit op eigen houtje terecht was gekomen. Binnen zag ik een groep mannen. “Je kunt hier wel gay zijn,” zei een jongen later op de avond na wat koetjes en kalfjes, “maar je moet geen aandacht trekken. Geen regenboogvlag, geen politiek – gewoon onder de radar blijven.” Hij vertelde dat hij naar Bali wilde verhuizen zodra hij het geld had. 

De anonimiteit van Jakarta blijkt voor velen het enige schild. “Zolang je geen ‘problemen’ veroorzaakt, laten ze je met rust”, zei iemand. Een ander vertelde hoe sommige vrienden het land hadden verlaten. In de meeste gevallen wist de familie niets van hun seksualiteit. 

Sinds 2017 is de situatie in Jakarta sterk verslechterd. De gouverneur van de stad riep destijds op om ‘hinderlijke’ uitingen van homoseksualiteit te beperken. Datzelfde jaar werden 141 mannen opgepakt in een homosauna. Inmiddels zijn alle gaybars gesloten. Afgelopen februari werden in Jakarta 56 mannen gearresteerd bij wat de autoriteiten een “gay sex party” noemden. Drie van hen kunnen tot vijftien jaar gevangenisstraf krijgen vanwege vermeende schendingen van de pornografiewetgeving. 

Hoewel homoseksualiteit niet illegaal is, worden mensen vaak voor valse of vage aanklachten vervolgd op basis van andere zeden- of pornografiewetten. In Jakarta kun je als queer persoon in 2025 bestaan, zolang je maar ongezien blijft.

Op vrijdagmiddag, als mijn werk erop zit, besluit ik het vliegtuig naar Bali te nemen, om daar mijn weekend door te brengen. De taxichauffeur vraagt onderweg naar het vliegveld of ik getrouwd ben en kinderen heb. “Ik ben nog jong,” grap ik snel, “dat komt nog wel.” Bali voelt als een ontsnapping, mijn opluchting is groot. Ik wil mijn identiteit niet hoeven te verbergen. Maar het blijft knagen dat de mannen die ik eerder die week ontmoette geen keus hebben.