Helft lhbtiq+ asielzoekers voelt zich onveilig in de opvang - aparte COA-locaties hard nodig

Van alle queer asielzoekers die opvang hebben gevonden in Nederland, kreeg 57% te maken met incidenten en discriminatie. Dit is te ondervangen met aparte, veilige locaties, maar dan moet het COA daar wel voor openstaan. 

Lhbtiq+ asielzoekers ervaren nog altijd veel onveiligheid in de opvang. Dat blijkt uit onderzoek dat COC Nederland op 22 oktober overhandigt aan de directeur van het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers (COA). Het rapport laat ook zien welke maatregelen van het COA helpen om de situatie voor lhbtiq+ vluchtelingen verbeteren. 

56 asielzoekers ondervraagd

Het onderzoek waar het hier over gaat, heet Welcoming Equality 2023-2025 en is voor COC Nederland geschreven door Lisa Menke. Het werd mogelijk gemaakt door de Europese Unie. In totaal zijn voor het rapport 56 lhbt+ asielzoekers en statushouders ondervraagd in 2024. 

Met vijftien van hen zijn diepte-interviews gehouden. Aangezien het niet is gelukt om intersekse asielzoekers te interviewen, wordt in het rapport en dit persbericht gesproken over lhbt+ i.p.v. lhbti+.

helft ervaart onveiligheid

De helft van de lhbti+ asielzoekers ervaart onveiligheid in de opvang. Dat is niet verbeterd sinds eerder verkennend onderzoek uit 2018. Ruim de helft van deze groep voelt zich zelfs dagelijks of meerdere malen per week onveilig.

Van alle lhbti+ asielzoekers kreeg 57% daadwerkelijk te maken met incidenten en discriminatie, uiteenlopend van schelden en pesten tot bedreiging en geweld. Vooral medebewoners zijn daarvoor verantwoordelijk, maar soms ook COA-medewerkers en omwonenden. Gevoelens van onveiligheid vormen waarschijnlijk een belangrijke reden waarom slechts 20% van de lhbti+ asielzoekers tegenover iedereen open is over hun identiteit. De situatie in Ter Apel wordt opvallend negatief beoordeeld.

wat helpt? 

Uit het rapport blijkt ook welke COA-maatregelen helpen om de situatie van lhbt+ asielzoekers in de opvang te verbeteren. Zo worden lhbt+ kamers of units ervaren als een veilige plek waar je je niet hoeft te verbergen en eindelijk rustig kunt ademhalen. 

Ook aparte COA-locaties voor lhbt+ asielzoekers kunnen bijdragen aan de veiligheid. Lhbt+ contactpersonen in de azc’s worden door asielzoekers vaak ervaren als mensen die voor hen opkomen, een luisterend oor bieden en klachten serieus nemen, waardoor ze zich beter op hun gemak voelen. 

Aanbeveling uit het rapport is dan ook om ervoor te zorgen dat er op iedere opvanglocatie lhbt+ contactpersonen en lhbt+ units of kamers zijn, en dat die aan een aantal minimumvoorwaarden voldoen. Dat is nu niet het geval. Ook is het belangrijk dat andere COA-medewerkers voldoende kennis en sensitiviteit voor lhbt+ hebben, in het bijzonder voor transgender personen. 

betere zorg 

Verder moet de gezondheidszorg voor lhbt+ asielzoekers beter. Zo is het belangrijk dat ze sneller mentale gezondheidszorg krijgen. Nu gelden er vaak eindeloze wachtlijsten, terwijl de groep extra kwetsbaar is voor depressie, angststoornissen en suïcidegedachten. 

Ook moeten artsen en zorgverleners beter op de hoogte zijn van hormoonzorg voor transgender personen. Voortzetting van hormoonzorg tijdens de procedure is cruciaal voor transgender personen. Artsen en zorgverleners hebben daar nu vaak te weinig kennis voor. COC roept de GezondheidsZorg Asielzoekers (GZA) op om hier verandering in te brengen en brengt het rapport onder de aandacht van deze organisatie. 

asielzoekers ervaren ongemak bij ind 

Bijna een derde van de lhbt+ asielzoekers voelt zich tijdens de asielprocedure bij de IND nog altijd niet op hun gemak bij de vragen van de IND. Ze ervaren het gesprek met de IND regelmatig als een kruisverhoor. 

Zeker vragen die diep ingaan op de seksuele oriëntatie of genderidentiteit worden vaak als ongemakkelijk en confronterend ervaren. Het zijn onderwerpen die in de cultuur van de vluchtelingen vaak taboe zijn en waarover ze niet gewend zijn uitgebreid te spreken. 

stereotype aannames

Ook uit eerder onderzoek van COC bleek dat het problematisch is om uitgebreide verklaringen over seksuele oriëntatie en genderidentiteit te verwachten van lhbt+ asielzoekers uit landen waar lhbt+ zijn taboe en strafbaar is. Uit dat onderzoek bleek verder dat de IND nog altijd stereotype criteria gebruikt om lhbt+ asielzoekers af te wijzen, zoals dat ze altijd een ‘proces van bewustwording en zelfacceptatie’ moeten doormaken. 

Om stereotiepe aannames tegen te gaan, te bevorderen dat IND-medewerkers voldoende kennis hebben en ze asielzoekers vrijuit hun verhaal laten doen, roept het nieuwe onderzoekersrapport op om verdiepende lhbt+ sensitiviteitstrainingen voor alle IND-medewerkers verplicht te stellen. Nu zijn die trainingen facultatief. 

hernieuwd convenant

COC stelt het rapport ter beschikking aan de directeur van de IND. COC deed twee keer eerder onderzoek naar de ervaringen van lhbt+ asielzoekers in de asielketen: Pink Solutions (2013) en Welcoming Equality (2018). 

COC Nederland en COA tekenen op 22 oktober ook een hernieuwd convenant over samenwerking bij het bevorderen van het welzijn van lhbti+ asielzoekers.

Beeld: UnSplash