Regisseur Robin Campillo: “Ik wist vanaf mijn vierde dat ik gay ben”

Regisseur Robin Campillo maakte met aidsdrama 120 BPM een mijlpaal in de queercinema. Na Red Island, over kolonialisme, keert de 62-jarige cineast terug naar de queer thematiek met het ontroerende coming-of-agedrama Enzo, over een Franse tiener die verliefd wordt op een Oekraïense bouwvakker. Winq sprak Campillo in Cannes.

Je vorige hit 120 BPM baseerde je op je eigen ervaringen in de jaren negentig. Nu maak je een film over een moderne tiener. Hoe leef je je als zestiger in die  gevoelswereld in? 

“Ik denk niet dat er een groot verschil is tussen de belangrijkste gevoelens waar een tiener anno nu mee worstelt en de gevoelens die ik had toen ik twaalf was. Ik wist vanaf mijn vierde al dat ik gay was, ik heb daar nooit aan getwijfeld. En ik weet nog hoe ik toen ik twaalf, dertien jaar oud was fantaseerde over het aanraken van een andere jongen. Ik ging ook voetballen omdat ik dan op het veld of in de kleedkamer heel soms een ander jongenslijf kon aanraken.”

Zijn fantasieën van tienerjongens anno 2025 nog steeds zo onschuldig?

“In de vroege puberteit ben je nog helemaal niet bezig met fantaseren over expliciete seks. In Enzo is het meest opwindende moment het aanraken van de hand van Vlad, de bouwvakker waar het hoofdpersonage verliefd op wordt. Ik weet dat ik dat zelf op die leeftijd al ontzettend erotisch vond. Het uiterlijk van Vlad is een eerbetoon aan het soort mannen waar ik toen al op viel. Hij heeft een heel behaarde borstkas, erg seventies. Dat was en is altijd een trigger voor mij geweest, haha!”

In Enzo kun je als kijker met elk personage meeleven. Ook met de ouders van Enzo, die bang zijn dat hij te hard van stapel loopt. 

“Ik vond het als regisseur heel belangrijk dat je niemand automatisch veroordeelt. Ook de reactie van zijn ouders komt ergens vandaan. Ik ben zelf ook vader, we hebben een dochter van 18. Ik ben zoals elke ouder volledig geobsedeerd door de gedachte dat ik haar moet en kan beschermen tegen al het kwaad in de wereld. Af en toe voel ik mij een geheim agent die haar hele wereld wil controleren. Wat natuurlijk een illusie is: als ouder moet je dat idee op een gegeven moment kunnen loslaten.”

De wat oudere bouwvakker Vlad valt niet op mannen, maar geniet wel van de aandacht die Enzo hem geeft. Hij was voor mij het meest fascinerende personage in de film.

“Hun relatie ontwikkelt zich gedurende de film op een heel dubbele manier. Vlad is niet gay, maar vindt het wel fijn dat iemand oprechte interesse in hem toont. Hij is gevlucht uit Oekraïne en voelt zich ontheemd in een vreemd land. Hij voelt zich net zo verloren als Enzo, die merkt dat hij andere wegen in het leven wil kiezen dan zijn ouders en broer hebben gedaan. Vlad en Enzo vinden een gevoel van verwantschap. Maar Vlad verkeert wel in tweestrijd over het aangeven van de grens waar hij niet overheen wil gaan. Uiteindelijk is hij voor Enzo meer een vaderfiguur dan een minnaar. Enzo heeft andere verwachtingen, maar het is niet Vlads schuld dat hij daar niet aan kan voldoen. Soms draagt niemand schuld aan het feit dat dingen niet uitpakken zoals je wel had gewild. Ik vel ook geen oordeel over het gedrag van de personages. De kijker moet zelf bedenken wat hij of zij voelt of denkt over het verloop van het verhaal.”

Vlad had overal vandaan kunnen komen, maar hij komt uit Oekraïne, waar op dit moment oorlog woedt. Dat lijkt me een bewuste keuze. 

“Uiteraard. De oorlog in Oekraïne woedt inmiddels meer dan drie jaar. De generatie van Enzo weet bijna niet beter dan dat er weer oorlog is in Europa. Dat is een heel raar idee: voor het eerst in mijn leven heb ik het idee dat de democratie waar ik in opgroeide wordt bedreigd. Ik denk dat de onzekerheid die dat met zich meebrengt extra verwarrend is voor de huidige generatie tieners. Je stelt jezelf al veel vragen: wie ben ik, wat wordt mijn plek in de wereld? En nu moet je je ook nog zorgen maken of de wereld zoals we die in het westen kennen en met zorg hebben vormgegeven wel blijft bestaan.”

De film bevat ook een sociaal geëngageerde laag. Enzo kiest voor een carrière in de bouw, iets waar zijn bourgeois ouders op neerkijken. Dat voelt meer als het terrein van Laurent Cantet, je vaste artistieke partner, van wie je het project overnam toen hij overleed. 

“Je hebt helemaal gelijk. We hebben het scenario samen ontwikkeld, maar dit idee komt inderdaad van Laurent. Het was zelfs een heel persoonlijk thema voor hem. De samenleving is verdeeld in allerlei sociale structuren, en familie was in zijn ogen de meest willekeurige daarvan. Je partner kies je bewust, je vrienden kies je bewust, zelfs je collega’s kun je tot op zekere hoogte kiezen, maar dat geldt niet voor je ouders of kinderen. Wat doe je dan als je je niet thuis voelt bij die mensen? Enzo is goudeerlijk en heeft een sterk morele standaard. Dus daagt hij zijn ouders uit: hoe gaan jullie hiermee om? Kinderen in Frankrijk worden gedwongen snel volwassen te worden. Al heel vroeg op de middelbare school moet je bepalen welke richting je kiest.”

Laurent overleed begin 2024 vrij plotseling aan de gevolgen van kanker. Was het voor jou meteen duidelijk dat jij het project zou overnemen? 

“We waren al tientallen jaren goed bevriend en waren altijd al een soort consultant voor elkaars projecten. Je ontwikkelt altijd verschillende plannen, en hij werkte de afgelopen jaren iets harder aan een film die hij in Thailand wilde maken. Dat project vlotte niet. Toen hij erachter kwam dat hij kanker had, zei ik: ga door met Enzo. Die film is wel haalbaar, en het script dat je hebt is fantastisch. Ik beloofde hem ook dat ik naast hem zou staan en hem zou helpen als het moeilijk zou worden door zijn ziekte. Als je te moe wordt, beloofde ik hem, dan neem ik het over, zowel op de set als in de montagekamer. We waren locaties aan het zoeken, hadden de hoofdpersonages al gecast, maar hij ging veel sneller achteruit dan we hadden gehoopt. Voor ik het wist zat ik in het ziekenhuis naast zijn bed en hadden we ons laatste gesprek. We praatten over onze vriendschap, zeiden wat we moesten zeggen, en de film kwam natuurlijk ook voorbij in dat gesprek. Hij zei: ‘Als het als een last voelt, moet je het niet doen.’ Ik heb één seconde overlegd met onze producent, maar die zei ook: als jij Enzo wilt maken, zorg ik dat je dat kunt doen. ‘Ik kan je niet beloven dat het de film wordt die jij had gemaakt’, heb ik Laurent gezegd, ‘maar ik ga de film wel maken in jouw geest.’ Twee weken later stonden we op de set.”

Laurent was zelf niet gay. Wat was zijn connectie met dit queer hoofdpersonage? 

“Laurent was zo heteroseksueel als het maar kon. En hij was monogaam en trouw aan zijn vrouw. Maar hij was enorm gefascineerd door de grote seksuele fluïditeit van de nieuwe generatie. Hij zei altijd dat hij het heel jammer vond dat hij niet als queer was geboren, hij voelde zich soms bekneld in de heteroseksuele mal die de samenleving hem had opgelegd. Laurent had ook een sterke band met mijn dochter, die superfluïde is. Hij vond het altijd heerlijk om haar openhartige verhalen over haar seksuele escapades te horen. Laurent wilde dat de seksualiteit van Enzo in de film geen rol van grote betekenis zou spelen, het moest geen traditionele gay coming-of-agefilm worden.”

Jullie wonnen in 2008 samen de Gouden Palm met jullie film Entre les murs. Wat heb je het meest aan Laurent gemist tijdens het draaien? 

“Na zijn dood moest ik gewoon doorgaan: de film moest gemaakt worden, dat was het enige wat telde voor mij. Ik was een soort soldaat die een missie moest volbrengen. En ik stond er niet alleen voor: iedereen op de set had dat gevoel en iedereen steunde mij daarin, inclusief de weduwe van Laurent. Dat maakte het op een gekke manier een heel fijne periode, door dat warme gemeenschapsgevoel op de set. Ik merk dat ik hem vooral nu heel erg mis, nu ik nieuwe projecten aan het voorbereiden ben. We waren elkaars klankbord, hielden ideeën tegen elkaar aan en praatten over onze plannen. Ik schrijf nu een script en Laurent leest niet mee. Het voelt zo gek dat ik nooit meer advies van hem zal krijgen. Ik merk ook dat ik meer haast heb dan voorheen om nieuwe plannen te realiseren. Laurent was één jaar ouder dan ik en opeens was hij weg. Ik ben me plots heel erg bewust van het feit dat onze tijd hier eindig is en dat je je pas als het te laat is echt realiseert wat dat betekent.”

Bekijk de trailer van Enzo hieronder. 

Enzo draait vanaf 28 augustus in de Nederlandse bioscopen.