Masculiniteit trekt aan het kortste eind

Weet je nog, dat ene museumstuk waar je al honderd keer langs bent gelopen zonder het echt te zien? Art x Gender maakt daar nu korte metten mee. De Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België heropenen de vaste collectie als een ouderwetse kledingkast. En wat blijkt: tussen al die grote meesters zitten nóg grotere geheimen verstopt – over gender, macht, verlangen en alles daartussen. En eerlijk: het werd tijd ook.

De curatoren noemen het museum een ‘levend laboratorium’ waarin je mag twijfelen, kijken en herbekijken. Geen zware collegezaal-vibe, eerder een queer boekenclub die zich per ongeluk in een eeuwenoud museum heeft opgesloten.

stereotypen? die gaan we slopen

Neem Olga Morano, die in de jaren zeventig al vrolijk de wasmachine kaapte als feministisch wapen. Haar Verlangende machine is een erotisch-poëtisch mechaniek dat doet wat veel kunsthistorici nooit durfden: vrouwelijke verlangens centraal zetten. Mét humor. Stel je Duchamp voor, maar dan met minder male gaze en met omgedraaide rollen. Daarna sleept het parcours je langs koppels die het traditionele ‘hij en zij-verhaal’ liefdevol onderuithalen. Hercules verschijnt eens níet als macho maar als iemand die óók verlangen en ambiguïteit mag belichamen. Khnopff serveert androgynie alsof het haute-couture is en Boudoir-Balthazar laat zien dat er altijd al queer lezingen bestonden, zelfs als de geschiedenis dat liever oversloeg.

geen zaal voor andrew tate

Alle zalen hebben een thema. ‘Naakt x Blik’ is misschien wel de meest confronterende zaal. Eeuwenlang schilderden mannen naakte vrouwen als elegante objecten, terwijl niemand vroeg: “Hey, hoe is het eigenlijk om altijd maar als Venus te moeten poseren?” Bonnard, Carracci, Magritte; het zijn geen schurken, maar wel voorbeelden van een visuele traditie waarin het vrouwelijk lichaam vaak als decor werd weggezet. En soms zelf als speelgoed. Art x Gender duwt ons zachtjes op de feiten: hoe normaliseren we eigenlijk wat we zien? En hoeveel ervan nemen we voor lief omdat ‘de canon’ het zo bepaald heeft? Het antwoord is vaak ongemakkelijk en dat is precies de bedoeling.

consent, my love

Dan het MeToo-hoofdstuk avant-la-lettre: het onderdeel ‘Verlangen x Toestemming’. Kunst wemelt van scènes waarin vrouwen worden ontvoerd, bespied, belaagd of zonder toestemming worden geclaimd – vaak onder het mom van mythologische schoonheid. Lucretia, Daphne, Suzanna; hun tragedies zijn eeuwenlang esthetisch verpakt en massaal verspreid. Hier maakt de expo indruk – door de beelden niet weg te moffelen, maar ze te kaderen in de geschiedenis. Door te laten zien hoe normalisering werkt, hoe macht zich verstopt in penseelstreken en hoe we vandaag wél anders kunnen kijken.

vrouwen met tanden, vuisten en vuur

In ‘Vrouwen x Kracht’ staan vrouwen die in de geschiedenis klein zijn gebleven, ineens centraal. Boraine van Cécile Douard is een arbeidersvrouw die je eerder in een stakende mijnploeg verwacht dan in een soft-focus Madonna-schilderij. Evelyne Axell hermaakt Magritte’s muse tot een vrouw die zélf het plezier in handen neemt. En Rachel Labastie rehabiliteert Charlotte Corday als politieke kracht, in plaats van een voetnoot in een mannenverhaal.

een canon die ademt

Art x Gender herschrijft de kunstgeschiedenis niet maar voegt ontbrekende stemmen toe. Het opent deuren die altijd gesloten leken, geeft ruimte aan ongemak en laat zien dat het museum van de toekomst niet stil wil zijn, maar eigenlijk wil zeggen: “hier is meer te zien dat je in eerste instantie denkt.”

Art x Gender is nu te zien in de  Koninklijke Musea voor Schone Kunsten, Brussel.
Klik hier voor alle details.