Kim van Zeben over Willem & Frieda: Roze Verzet

Willem Arondéus en Frieda Belinfante waren queer, kunstenaar én actief in het verzet tijdens WOII. Toch zijn hun namen bij velen onbekend. Daar brengt de theatervoorstelling Willem & Frieda: Roze Verzet verandering in.

1. In Willem & Frieda: Roze Verzet, geschreven door Daniël Cohen, ontmoeten Frieda en Willem elkaar opnieuw in Hollywood, jaren na de oorlog. Een fictieve ontmoeting, maar gebaseerd op hun echte band in het verzet. Wat wist jij al over de twee toen je aan dit project begon? 

“Eigenlijk helemaal niets. Er ging geen belletje rinkelen. Pas toen ik me erin verdiepte, ontdekte ik dat er ooit een boek is geschreven door Rudi van Dantzig en dat Stephen Fry zich ermee bezighield, onder andere voor een BBC-documentaire. Maar het is nooit breed opgepikt. Mijn Joodse oma kende hun verhaal wel, maar in het algemeen zijn ze totaal vergeten. Dat verbaasde me enorm, zeker omdat ze zulke belangrijke dingen hebben ondernomen, zoals de aanslag op het bevolkingsregister. In mijn geschiedenislessen kwamen ze niet eens voor. De voorstelling geeft deze queer helden eindelijk het podium dat ze verdienen.”

2. Wat raakt jou persoonlijk in hun verhaal?

“Heel veel. Frieda was een lesbische vrouw, verzetsheldin én de eerste vrouwelijke dirigent. En ik, met mijn Joodse achtergrond en queer identiteit, voel daar veel verwantschap mee. Mijn oma heeft de oorlog overleefd door met een katholieke man te trouwen, haar familie werd grotendeels vermoord. Ik keek laatst voor het eerst haar interview terug uit het archief van Steven Spielberg. Dat kwam keihard binnen. Het komt via mijn familiegeschiedenis wel heel dichtbij. Dit is de eerste keer dat ik een lesbisch personage speel. Je kunt uit je eigen leven putten. Dat is heel bijzonder.”

3. Hoe zijn Frieda en Willem aan elkaar gelinkt, en wat is feit en fictie in deze voorstelling?

“Ze kenden elkaar echt, via verzetsleider Gerrit van der Veen. Frieda dacht eerst: wat moeten we met een kunstenaar? Ze vond Willem [in de voorstelling gespeeld door Freek Bartels – red.] maar een beetje frivool, met z’n mooie pakken. Maar gaandeweg groeide het respect. In het stuk zie je die band ontstaan. Het is fictie dat ze elkaar na de oorlog in Hollywood ontmoeten, aangezien hij werd geëxecuteerd door de Duitsers, maar wel gebaseerd op interviews waarin Frieda vertelt over hun samenwerking.”

4. Het klinkt als een zwaar onderwerp. Hoe zorgen jullie voor lucht in de voorstelling?

“Dat was ook een vraag die we in het repetitieproces bespraken. Wordt het niet te zwaar? Maar het script zit juist vol humor. Willem is een flamboyante, geestige man, en dat botst op een leuke manier met de nuchtere, soms boze Frieda. Hun onderlinge strijd, tussen homo en lesbienne, werkt ontwapenend. Ze plagen elkaar, trekken elkaar uit de kast, letterlijk en figuurlijk. Dat spel zorgt voor lucht, zonder het belang van het verhaal uit het oog te verliezen. Die balans vind ik heel erg belangrijk.”

5. Wat wil je dat mensen meenemen uit deze voorstelling?

“Dat mensen weten wie deze twee waren. Waarom is er geen standbeeld van Frieda of Willem? Het is schrijnend dat hun verhalen geen grote plek in onze geschiedenis hebben gekregen, juist omdat ze queer waren. Willem & Frieda: Roze Verzet laat zien hoe belangrijk het is om ruimte te maken voor deze verhalen, zeker nu. In een tijd waarin polarisatie toeneemt, mensen worden buitengesloten en queer rechten wereldwijd onder druk staan, zijn dit verhalen die gehoord moeten worden. Niet alleen tijdens pride, maar altijd.”

Willem & Frieda: Roze Verzet is van 18 juli t/m 10 augustus te zien in DeLaMar. www.delamar.nl