Queerfilms ‘Not Knowing’ en ‘A Wake’ tonen hoe verstikkend intolerantie is

In queerfilms Not Knowing en A Wake buitelen haat en confrontaties over elkaar heen. Maar waar de ene film de gebaande paden volgt, slaat de ander een meer spirituele weg in. “Op sommige momenten spat het gevoel van het scherm.”

Haast iedereen is weleens met ze in aanraking gekomen: puberende jongens met de onstuitbare behoefte anderen die zoekende zijn naar hun identiteit en seksualiteit te kleineren of uit de kast te trekken. De Turkse film Not Knowing behandelt de mogelijke consequenties van zulke pesterijen.

Not Knowing

We volgen de jonge waterpoloër Umut, over wie het gerucht de ronde doet dat hij gay is. Wanneer zijn teamgenoten een foto in handen krijgen waarop het lijkt alsof Umut een andere jongen kust, eisen ze dat hij uit het team wordt gezet. Hoewel de coach aan Umuts kant staat, raakt hij steeds meer in een isolement. Hij zit volkomen klem, in een groep die hem verstoot én in een land waar de rechten en levens van lhbtq personen steeds meer onder druk komen te staan. Ook bij zijn ouders, die vooral bezig zijn met hun eigen sores, vindt Umut geen gehoor. En dan verdwijnt hij ineens.

“Een wrang detail: de naam ‘Umut’ is Turks voor Hoop”

De titel Not Knowing is niet toevallig gekozen. Wegkijken om maar niet te weten wat iemand echt voelt, is haast in de Turkse samenleving ingebakken, zo lijkt regisseur Leyla Yilmaz in haar tweede film te willen zeggen, of het nu op tv is of in het gezin. Gehoorzaamheid en volgzaamheid staan voorop. Als iemands zich anders voelt dan de rest, dan heeft die zich aan te passen aan de heersende norm. Al het andere komt puur door invloeden van buiten.  “Ze zijn niet zo geboren, het is ze aangeleerd”, zegt een familielid van Umut in de film over homo’s. Een wrang detail: de naam ‘Umut’ is Turks voor hoop. Wrang omdat je dat je als kijker gedurende de film die hoop steeds meer verliest.

Toch zit Not Knowing te vlak en schematisch in elkaar om echt te ontroeren. De film lijkt door de vele kleine verwijzingen naar de situatie in Turkije vooral gemaakt voor een filmpubliek in eigen land, waar openlijke homo- en transfobie volop aanwezig is, ook in de mainstream media. In landen als Turkije, Rusland en Indonesië, waar alles wat niet voldoet aan de heteronorm steeds meer uit de samenleving wordt weggedrukt, is elke film die queer personen met liefde laat zien al winst. De film is perfect als publieke campagne voor de acceptatie van lhbtqi+ personen, zeker omdat de overheid in deze landen een tegenovergestelde boodschap uitdraagt. Dat Not Knowing cinematografisch wat minder interessant is, maakt de film niet minder belangrijk.

A Wake

De Amerikaanse film A Wake gooit het over een heel andere boeg, met een poëtisch verhaal over het verlies van een geliefde, tegen de achtergrond van een orthodox milieu. A Wake gaat over de geheime relatie tussen de tieners Jameson en Mitchell. De familie van Mitchell is zo strenggelovig, dat ze elke hint van een ontluikende liefde tussen de jongens met kracht de kop indrukt. Als Mitchell onverwacht komt te overlijden, wil zijn tweelingbroer Mason op een spirituele manier contact leggen met zijn broer. Maar als bij deze seance naast Mason en Jameson ook de strenggelovige familie opduikt, volgt een heftige confrontatie.

De film doet qua thematiek bij vlagen denken aan de vroege jaren van de aidsepidemie, waar veel ouders bij het rouwen om hun jong overleden zonen de seksuele voorkeur en identiteit van hun kind volstrekt negeerden. Ook in A Wake buitelen confrontaties en haat van en tussen familieleden over elkaar heen. De film wordt heen en weer geslingerd tussen een wat platgetreden verhaallijn over homoseksualiteit in een strenggelovig milieu en de persoonlijke verhalen van een intieme liefde tussen twee gevoelige jongens en van een hechte vriendschap tussen twee zielsverwante broers. Soms botsen deze twee lijnen, maar vaak ook leveren ze prachtige momenten op waarbij het gevoel van het scherm spat.

Not Knowing en A Wake vinden elkaar in een gedeelde zoektocht naar hoe je gevoel het best kunt uiten, of dat nu gaat om queer personen die zich vrijer willen bewegen of om hun hetero omgeving die ruimer moet leren denken. ‘Niet weten’ is geen optie meer, voor niemand.

Not Knowing en A Wake zijn nu te zien in de bioscoop.

Coverbeeld: still uit Now Knowing - Cinemien