recensie
‘Julian’ vertelt een pijnlijk actueel verhaal over liefde en verlies
In haar regiedebuut Julian verfilmt Cato Kusters op zintuiglijke wijze het verhaal van kunstenaar en schrijver Fleur Pierets en haar vrouw Julian P. Boom. In 2017 vatten zij het plan op om te trouwen in alle landen waar dat toen mogelijk was, tot het noodlot toesloeg.
Julian begint bijna achteloos: een vluchtige blik in een concertzaal, een vrouw die net te laat binnenkomt en langs een onbekende vrouw de rij in schiet. Ze kijken elkaar slechts een moment aan, maar je voelt als kijker de elektriciteit door de ruimte schieten. Kusters maakt in die korte scène meteen duidelijk waar de film over gaat: kijken en bekeken worden, de manier waarop we een ander in ons geheugen griffen, en hoe dat beeld na de plotse dood van Julian zowel troost als gemis kan betekenen.
zintuiglijke ervaring
Het begon allemaal met Project 22, gestart door de echte Fleur en Julian. Door te willen trouwen in alle 22 landen waar het burgerlijk huwelijk was opengesteld voor twee vrouwen, verenigden ze de liefde met performancekunst en activistisme. Maar naar vier ceremonies werd Julian gediagnosticeerd met een agressieve vorm van kanker en moest het stel hun avontuur afbreken. Julian overleed enkele maanden later. Pierets schreef vervolgens het boek Julian: een rauw, helder geschreven rouwverslag en liefdesverklaring ineen. De film geeft een nieuwe vorm aan het krachtige verhaal, en laveert continu tussen werkelijkheid, herinnering en cinematografische verbeelding.
kusters spreekt alle zintuigen aan: het ruisen van de zee, het licht op een bed, de stilte van een wachtkamer”
Kusters schreef het scenario van haar speelfilmdebuut samen met Angelo Tijssens en Lukas Dhont (samen ook verantwoordelijk voor de bekroonde queerfilms Girl en Close). De gebroeders Dardenne (bekend van de sociale drama’s Rosetta en L’enfant) haakten aan als coproducenten. Tegelijk herken je in Julian de persoonlijke hand van Kusters. Waar Pierets’ boek sober en literair is in zijn taal, kiest Kusters voor een filmische vertaling die alle zintuigen aanspreekt: het ruisen van de zee, het licht op een bed, de stilte van een wachtkamer.
spiegelpaleis
Julian wordt zo geen traditionele boekverfilming, maar vormt het verhaal om tot een nieuwe herinnering. In haar roman ordent Pierets haar rouw in drie delen – voor, tijdens en na – en onderzoekt ze in taal hoe je verder leeft met een onherstelbaar verlies. De film vertaalt die structuur naar een gefragmenteerde vertelling: we springen heen en weer tussen de trouwreis, de periode van ziekte en een lezing waarin Fleur (een uitstekende rol van Nina Meurisse) het publiek direct aanspreekt. Zo ontstaat een spiegelpaleis: Project 22 gebruikte het huwelijk als performance om queer rechten zichtbaar te maken; het boek gebruikte de taal om Julian te laten voortbestaan; de film voegt daar nu een eigen vorm aan toe. Telkens staat dezelfde vraag centraal: hoe voorkom je dat een leven – en een liefde – wordt uitgewist door ziekte, tijd of een vijandige samenleving?
De zachte, bijna dromerige beelden van cameraman Michel Rosendaal contrasteren mooi met de rauwere handycam-fragmenten waarin Fleur en Julian elkaar filmen. De melancholische muziek van Evgueni en Sacha Galperine voegt daar nog een emotionele laag aan toe. Soms schuurt die tegen het sentimentele aan, maar het geeft de film ook gevoel, mededogen en empathie. Kusters laat ons niet vergeten dat we kijken naar iemand die haar verleden reconstrueert, niet naar een objectieve waarheid.
innerlijke strijd
Wat Julian verder sterk maakt, is het overtuigende spel van Nina Meurisse (Fleur) en Laurence Roothooft (Julian). Meurisse geeft haar Fleur iets hoekigs: een vrouw die het liefst controle houdt via woorden, projecten en spreadsheets, maar die door de liefde van haar stuk wordt gebracht. Roothooft speelt haar Julian met een stille, bijna koppige zachtheid. Samen vormen ze een koppel dat je vanaf de eerste scène gelooft, en juist daardoor komt hun afscheid zo hard binnen.
de centrale vraag: hoe voorkom je dat een leven – en een liefde – wordt uitgewist door ziekte, tijd, of een vijandige samenleving?
Waar recent in andere queer films vooral de strijd met de buitenwereld centraal staat, zoomt Kusters juist in op de innerlijke strijd: hoe houd je iemand vast als degene er niet meer is en langzaam vervaagt? Daarmee is Julian een film over de vraag wat er overblijft als de toekomst die je samen had uitgestippeld in één klap wegvalt, en vertelt zo een universeel verhaal over liefde en verlies dat verder reikt dan de specifieke geschiedenis van Fleur en Julian.
nazinderen
In een tijd waarin queer rechten wereldwijd onder druk staan en zelfs verworvenheden opnieuw ter discussie worden gesteld, voelt Julian pijnlijk actueel, ook in Nederland waar ogenschijnlijk alles netjes geregeld is. Julian is geen meesterwerk: hier en daar is de symboliek zwaar aangezet, en de film vertrouwt soms iets te veel op muziek en mooie beelden om emoties te sturen. Maar juist in zijn combinatie van kwetsbaarheid en woede, romantiek en politiek, is dit een filmdebuut dat lang blijft nazinderen.
Julian is nu te zien in de bioscoop.
