Choreograaf Matthew Bourne over zijn versie van Swan Lake

Binnenkort is in koninklijk theater Carré Matthew Bourne’s Swan Lake te zien: een herinterpretatie van Tsjaikovski’s klassieke meesterwerk, met een volledig mannelijk corps de ballet. De productie zorgde bij haar première dertig jaar geleden voor radicale vernieuwing van ballettradities. We spraken Bourne over zijn voorstelling.

Wat is jouw eerste herinnering aan Het Zwanenmeer? 

“De klassieke versie die ik vroeger vaak keek, was de filmversie van het Royal Ballet met Anthony Dowell en Natalia Makarova, die prachtig was – en nog steeds is. Voor mij gaat er niets boven een gezelschap als het Royal Ballet dat klassieke stukken toont; ze hebben zo veel geweldige dansers en acteurs die de choreografie tot leven brengen.”

Dertig jaar geleden was jij de eerste choreograaf die Het Zwanenmeer met een volledig mannelijk corps de ballet opvoerde. Wat inspireerde je tot die versie?

“Destijds voelde ik dat als ik überhaupt dit ballet zou opvoeren, ik iets nieuws moest doen, want mijn dansgezelschap is geen klassiek gezelschap; we zijn een hedendaagse dans-theatergroep. Het idee van mannelijke zwanen was al lang daarvoor in me opgekomen, eigenlijk meer als een soort dagdroom, en dat idee bleek steeds spannender en interessanter te worden naarmate we er dieper in doken.”

Wat herinner je je van die periode? Was er veel controverse? 

“Toen we het stuk voor het eerst opvoerden in het Verenigd Koninkrijk en daarbuiten, verlieten regelmatig mensen tijdens de voorstelling de zaal. Dat waren meestal mannen die het niet aankonden om de mannelijke zwaan met De Prins te zien dansen. Door de jaren heen is het stuk steeds bekender geworden en zijn de opvattingen veranderd, waardoor we dit probleem nu gelukkig niet meer tegenkomen. Ik denk dat het publiek destijds zo geschokt was omdat ze niet echt wisten wat ze zagen; zoiets was nog nooit eerder gedaan. Maar aan het einde van de allereerste voorstelling barstte het publiek uit in een groot applaus, iedereen stond op en je voelde een ongelooflijke energie in de zaal.”

Hoe is de perceptie van het publiek door de jaren heen veranderd?

“Ik denk dat soms wordt onderschat hoe veel vooruitgang we met dit stuk hebben geboekt. Toen de show voor het eerst werd opgevoerd, kreeg het de bijnaam ‘gay Swan Lake’, wat op zich niet het oorspronkelijke doel was, maar er zat zeker een verhaal in dat erg betekenisvol was voor een homoseksueel publiek. Dat omarm ik – toen al, en nu nog steeds. Homo-erotische onderwerpen zijn tegenwoordig veel breder geaccepteerd en zijn vaker in de media te zien plaats van schok, vindt het publiek het juist inspirerend dat dit een verhaal is over een jonge man die worstelt met zijn toekomst en zijn seksualiteit. Ik denk dat dat iets is wat voor jongeren in het publiek veel betekent.”

Zijn er nog andere klassiekers die je graag zou willen herinterpreteren? 

“Ik heb al zo veel producties gedaan waarin ik me echt graag wilde wagen, dus het wordt steeds lastiger om nieuwe stukken te vinden. Niet elk geweldig verhaal leent zich voor dans. Je moet jezelf afvragen: wanneer en waarom dansen ze? Maar ik sta zeker open voor suggesties!”

Wat betekent het voor jou om nu met een nieuwe generatie dansers aan deze productie te werken?

“Voor veel van de dansers die momenteel meedoen aan de voorstelling, was Het Zwanenmeer de eerste dansvoorstelling die ze ooit zagen. Het was de reden waarom ze überhaupt danser wilden worden. Deze nieuwe versie bevat ook dansers die we hebben begeleid via ons talentontwikkelingsprogramma bij mijn dansgezelschap New Adventures, waar we toekomstige dansers opleiden voor onze vele producties. Harrison Dowzell, Jackson Fisch en Rory Macleod maken hun debuut in de felbegeerde rol van The Swan/The Stranger. Nieuwe dansers brengen hun eigen interpretaties mee naar het stuk, zoals bij al onze voorstellingen, en dat houdt de productie fris en levendig. Ik raad aan om meerdere casts te zien, omdat je dan verschillende, maar stuk voor stuk even spannende interpretaties krijgt.”

Wat hoop je dat (jonge) toeschouwers ervaren als ze Het Zwanenmeer in deze tijd zien?

“Iedereen die het ballet ziet, of het nu voor de eerste keer of tiende keer is, haalt er iets anders uit. Iedereen ervaart het stuk op zijn eigen manier, maar voor mij gaat het uiteindelijk om iemand die worstelt met wie hij is en met de wereld waarin hij leeft. Al is de wereld van Het Zwanenmeer een bijzondere wereld – in het echte leven zijn niet veel mensen koninklijk – toch kunnen we ons ermee identificeren. We kunnen allemaal meevoelen met iemand die niet zichzelf kan zijn in de maatschappij waarin hij leeft.”

Matthew Bourne’s Swan Lake is te zien in oninklijk theater Carré van 29 oktober t/m 9 november 2025. Kijk op carre.nl voor tickets en info.